Ký ức ngày cha đi làm đại sứ (Kháng Chiến)

Sau Cách mạng tháng  8-1945, cha tôi  cùng ông Trương Văn Lĩnh, một trong những thanh niên Việt Nam được lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc  gửi vào học tại Trường Quân sư Hoàng Phố, được Trung ương Đảng trao nhiệm vụ phụ trách Trường Quân chính kháng Nhật,  mới chuyển từ chiến khu Việt Bắc về Hà Nôi. Từ lúc đó cha tôi trở thành quân nhân, được giao nhiều trọng trách trong Quân đội. Sau  thắng lợi chiến dịch Việt Bắc cuối 1947, cha tôi  là một trong 9 cán bộ cao cấp được phong quân hàm thiếu tướng. 

Năm 1958, Quốc hội khoá I thông  qua Luật Sỹ quan, trong đó có quy định về quân hàm trong Quân đội nhân dân Việt Nam. Cha tôi là một trong các cán bộ được một lần nữa được Hồ Chủ tịch, thay mặt nước Việt Nam Dân chủ Công hoà một lần nữa trao quân hàm thiếu tướng. Hồi  đó tôi 12 tuổi,  đầ biết suy nghĩ. Tôi rất hãnh diện về sự kiện này.

Cuối 1958, gia đình tôi chuyển nhà về ở cùng nhà với  gia  đình chú Hoàng Văn Thái. Cha tôi lúc đó là Tổng thanh tra quân đội, Phó tổng thanh tra Chính phủ. Tôi thỉnh  thoảng được cha cho vào cơ quan chơi, gặp các chú cùng cơ quan, tôi  rất vui.

Khoảng đầu năm 1959, cha nói với mẹ tôi rằng, Trung ương quyết định giao nhiệm vụ cha cha tôi sang Trung Quốc làm Đại sứ, thay cho  chú Nguyễn Khang. Khi biềt tin này cá nhân tôi rất buồn,  với tư duy của một đừa trẻ, tôi thấy cha tôi là bộ  đội, vai đeo quân hàm, mặc quân phục, đi đứng dũng mãnh vẩn oai hơn.

Những ngày sau đó, cha tôi bắt tay vào công việc chuẩn bị. Lúc đó, Trung Quôc chuẩn bị viện trợ cho ta một số nông trường. Trên cương vỵ Tổng thanh tra Quân đội, cha tôi tổ chưc một chuyến công tác lên Tây Bắc, tìm hiểu thực trạng một số nông trường quân đội. Chuyến đi đó cha tôi mời Đai sứ Trung Quốc Hà Vỹ, cùng một số cán bộ đại sứ quán  Trung Quốc cùng đi. Tại Quân Khu  Tây Bắc, đoàn được Tư lệnh Bằng Giang, Chính ủy Chu Huy Mân, Tham mưu trưởng Vũ Lập tổ chức chu đáo cho công tác tìm hiểu thực trạng các nông trường quân đội, chuẩn bị cho Hiệp định giữa hai chính phủ về việc Trung  Quốc giúp ta xây dựng  hệ thống các nông trường.

Ông Bình, Đại sứ Hà Vỹ và ông Vũ Lập trong chuyến thăm QK Tây Bắc.

Cha tôi tìm một số cán bộ từng công tác tại Trường Lục quân, có trình độ văn hóa để chuyển sang  Bộ Ngoại giao, trong đó có chú Tân Phong, thượng úy, là cán bộ Phòng Chính trị, nguyên là học sinh Hà Nôi, học xong tú tài trước  8-1945.  Cha tôi  lây chú Lộc, thượng sỹ, bộ đội Liên khu 5 làm cần vụ. Cả hai chú cùng theo cha tôi  chuyển sang Bộ Ngoại giao và cùng sang Bắc Kinh. Từ hồi ở Việt Bắc, chú Phạm Hữu Phú theo cha tôi chăm lo sức khỏe, bữa ăn từ năm 1947 rồi sang Côn Minh, Quế Lâm cho đến khi về nước, năm 1955. Lần này chú cũng được gọi từ Kiến An lên, giao nhiệm vụ. Cha tôi nửa đùa nửa thật: "Cuộc đời chú gắn với cuộc đời tôi. Có lẽ chú phải đi với tôi cho đến lúc chết". (Không ngờ thế thật!).

Đi làm đại sứ, cha tôi phải học cách đeo caravat, chuẩn  bị trang phục lễ tân... Những việc đó được các cán bộ Bộ Ngoại giao sang hướng dẫn tỷ mỷ.

Trước khi đi Bắc Kinh nhận nhiệm vụ mới, cha tôi đến chào các bạn thân thiết. Tôi  may mắn được bám càng.

Tôi được đến nhà Bác Tôn, chú Lê Văn Lương, Lê Đức Thọ , Trần Văn Mãng - các bạn tù Côn Đảo của cha tôi. Tôi còn được cha  cho theo  đến chào  một người bạn rất thân, Bác cả - Nguyễn Lương Bằng, từng làm Đại sứ Việt Nam tại Liên Xô từ 1951 đến 1955.  Hôm đó, Bác trao đổi với cha tôi nhiều kinh nghiệm trong công tác ngoại giao.

Đại sứ Hà Vỹ mời gia đình tôi đến Đại sứ quán ăn cơm. Chúng  tôi được gặp chú Văn Trang, cô Diệp Tinh - bạn bè  của cha mẹ chúng tôi từ trên Việt Bắc.

Bộ trưởng Trần Nghị (phải) tiếp tân Đại sứ vừa sang tới Bắc Kinh.

Mao Chủ tịch tiếp tân Đại sứ sau lễ trình Quốc thư.

Đại sứ và Bộ trưởng Khẩn hoan TQ Lý Vĩnh Hòa kí
Hiệp định bạn giúp ta xây dựng 14 nông trường quốc doanh, Bắc Kinh 6-1959.

Đầu tháng 4-1959, cha tôi lên tầu hoả sang Trung Quốc. Cả nhà tôi tíu tít ra ga tiễn cha. Tôi cón nhớ, tại sân ga Hàng Cỏ, cha hôn mẹ tôi, rồi hôn từng đứa. Mẹ tôi về nhà buồn mất mấy hôm. Tôi thương mẹ lắm vì cha, mẹ lại phải xa nhau một lần nữa trong khi đất nước đã hoà bình. Tôi buồn phải xa cha, vì tôi mới gần cha được non một năm nay. Tôi buồn vì cha  phải rời khỏi quân đội, nơi cha có rất nhiều bạn bè, đồng  chí thân thiết.  Là đứa trẻ, tôi chưa hiểu hết tầm quan trọng  của nhiệm vụ mới cùa cha.

Sau này khi trưởng thành, tôi tư hào vì trong  thời gian làm Đại sứ đặc mệnh tòan quyền Việt Nam Dân chủ Cộng hoà tại Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa,  cha tôi đã  hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ đươc  Trung ương Đảng, Nhà nước  giao, góp phần củng cố,  phát triển quan hệ hữu nghị Việt Nam - Trung Quốc; tranh thủ  một cách có hiệu quả  sự giúp đỡ của Trung Quốc cho cách mạng Việt Nam. Điều đó được Đảng, Nhà  nước, đồng chí bạn bè thân thiết ghi nhận.